Çocuğun dil gelişimi, bilişsel, sosyal, duygusal gelişimi ve öz bakım becerileri için önemli bir temeldir. Dil becerileri gelişen çocuğun düşünce sisteminde de önemli değişiklikler olur. Çocuk konuşabildiğinde akranlarıyla sosyal etkileşimi artar, ihtiyaçlarını kolaylıkla dile getirir ve bağımsızlaşma yönünde önemli adımlar atabilir hale gelir. İhtiyaçlarını dile getirebilen çocuk artık tuvalet eğitimine de hazır olur. Dil becerileri iyi gelişmiş çocuk, okul hayatının ilk yıllarında okuma yazmayı, dört işlemi de daha kolay öğrenir. Bu sayede akademik yaşamı daha olumlu deneyimlerle başlar.
ANNE BABALARIN BU KONUDA YAPABİLECEKLERİ NELERDİR?
Gelişim Psikolojisi alanında yapılan çalışmalar ve klinik uygulamada elde ettiğimiz gözlemler, bizlere çocuklarda dil gelişiminin ebeveyn ilişkisiyle yakından ilişkili olabileceğini düşündürmektedir. Çocuklar belirli bir genetik potansiyelle doğsalar da, onlara sunacağımız uyarıcı ortam, sosyal çevre ve imkânlar, bu potansiyeli olabildiğince üst düzeyde kullanmalarını sağlar.
ÇOCUĞUNUZUN DİL BECERİLERİNİ DESTEKLEMEK İÇİN!
– Doğduğu andan itibaren, baktığı, ilgilendiği ve etrafınızda olup biten her şey hakkında (çocuğunuzun ilk yıllarında inişli çıkışlı ve abartılı bir ses tonuyla) konuşun. ‘Ayna… Aynada Ahmet var. Evet, o sensin.’, ‘Top!’, ‘Burada bir maymun var.’, ‘Bugün hava ne kadar da rüzgârlı. Rüzgâr esiyor, vuv!’, ‘Çok sıcak, terledin.’
– Doğduğu andan itibaren onunla, birlikte yapacağınız her şey hakkında konuşun. Çocuğunuzun sizi anlamadığını düşünmeyin. Onlar ne söylediğimizi ilk başta tam olarak anlamasalar bile, duygularımızı, niyetlerimizi anne karnında anlamaya başlarlar. Onlarla ilgilendiğimizi anlamaları, onların dil ve duygusal gelişimlerini destekler. Örneğin, ‘Kaka yaptın. Şimdi bezini değiştiriyorum… İşte oldu, bitti!’, ‘Şimdi beslenme zamanı!’, ‘Banyo zamanı’, ‘Günaydın!’
– Yaşamının ilk yıllarından itibaren ilgilendiği, baktığı, arzuladığı, niyet ettiği her şey ve yüzüyle ve ses tonuyla belli ettiği duyguları hakkında konuşun. ‘Bu araba çok ilgini çekti.’, ‘Acıktığın zaman beklemeye dayanamıyorsun. Bir an önce yemek istiyorsun.’, ‘Bu sesten çok korktun.’
– Yaşamının ilk yıllarında çocuğunuzun çıkardığı anlamsız sesleri taklit edin ve bunu taklit ettikten sonra buna yeni bir şey ekleyerek karşılık verin. Örneğin, o ‘auu’ dediyse, siz de ‘auu, çok rahatladın’ deyin.
– Çocuğunuzun söylediklerine duyarlı olun ve bazı kelimeleri yarıda kesiyorsa bunu tamamlayın. Örneğin, çocuğunuz ‘Anne, ba’ diyorsa, ‘Anne, bak!’ deyin.
– Çocuğunuzun yanlış söylediği kelimelere karşılık verirken, yanlış söyleyişi ne kadar sevimli olsa da, siz doğrusunu söyleyin. Örneğin, o sıcak için ‘çicak’ diyorsa, siz ‘Evet, çok sıcak’ deyin.
– Evinizde çocuğunuzun aktif olacağı eğitici oyuncaklar bulundurun.
– Dil gelişimi için sosyal etkileşim önkoşuldur. Çocuğunuzu televizyon, telefon, iPad gibi ekranlarla haşır neşir etmek yerine, onunla sosyal etkileşimde bulunun. 2-3 yaşlarından itibaren akranlarıyla sosyal etkileşime girebileceği fırsatlar yaratın.
– Onunla konuşurken kullandığınız dil de çok önemlidir. Onunla ne kadar konuştuğunuz, onunla konuşurken farklı kelimeler kullanıp kullanmamanız gibi faktörler de onun dil gelişimini belirler.
– Onunla konuşurken farklı sözcükler kullanın. Siz ne kadar farklı kelime kullanırsanız, onun da sözcük dağarcığı bir o kadar gelişecektir. Bunu sağlayabilmek için farklı konulardan söz edebilirsiniz.
– Çocuğunuzla farklı etkinliklerde bulunmanız, konuşacağınız konuları, dolayısıyla kullanacağınız sözcük dağarcığını genişletecektir.
– Çocuğunuzla bol bol kitap okuyun. Çocuğunuzun bilmediği bir kelimeyle karşılaştıysanız, bunun anlamını ona açıklayın.
– Çocuğunuzla konuşurken, kavramları genişleterek onların ait oldukları gruptan da bahsedebilirsiniz. Örneğin, elma, armuttan bahsederken, ‘Elma, armut, çilek, muz, hepsi farklı mevsimlerde yetişen meyveler.’
– Çocuğunuza gelecekte yapacaklarınızla ilgili bilgi verin.
– Çocuğunuzla geçmiş hakkında konuşun. Bebekliğinde neler olduğunu, eskiden neler yaptığınızı anlatın. Böylece farklı zamanların kullanımıyla ilgili dilbilgisi kurallarını da hayatın içerisinde öğrenmesini sağlayacaksınız.
– Çocuğunuzun sorduğu her soruyu onun anlayabileceği şekilde yanıtlayın. Anlamadığı şeyleri mutlaka açıklayın.