Kıdem tazminatında çok önemli bir dönüşüm öngören Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’ne (TES) ilişkin detaylar çalışma hayatının sosyal tarafları ile görüşülmeye başlandı. TES’in 1 Ocak 2022’de hayata geçmesi planlanıyor. Bu tarihten sonra ilk kez sigortalı olacak kişiler sisteme zorunlu dahil edilecek. TES’in 1 Ocak 2022’den önce sigortalı olmuş kişiler için zorunlu olması ya da isteğe bağlı olmasına yönelik iki alternatif var.
1 Ocak 2022’den önce sigortalı olan kişiler için TES’e geçişin gönüllü tutulması halinde bu çalışanlar 1 Ocak 2022 öncesi kıdem tazminatları için halihazırdaki kanuna tabi olacak. Dolayısıyla bu tarihten önceki her bir yıllık çalışma için 30 gün tutarında kıdem tazminatı alabilecekler.
1 Ocak 2022 sonrası isteğe bağlı TES’e katılmadıkları taktirde 1 Ocak 2022 sonrasında da aynı hükümlere tabi olarak kıdem tazminatı hakları korunmuş olacak. TES 1 Ocak 2022 sonrası bütün çalışanlar için zorunlu olursa bu durumdaki çalışanlar 1 Ocak 2022 öncesi çalışmaları için her bir yıl karşılığı 30 günlük kıdem tazminatlarını alabilecekken 1 Ocak 2022 sonrasında ise her bir yıl için 19 günlük kıdem tazminatı karşılığını işverenden alacaklar. 11 günlük kıdem tazminatı karşılığı olan prim tutarları TES’e aktarılmış olacak. Dolayısıyla çalışanın bu anlamda bir kaybı olmayacak.
Çalışan fondaki parasını nasıl alacak?
TES’de çalışanın hesabında biriken tutar, 60 yaşın tamamlanması halinde kendisine ödenecek. Fondaki tutarın yüzde 25’i 60 yaşın tamamlanması halinde tek seferde ödenecek. Kalan tutar ise aylık olarak ödenecek. Aylık ödenecek tutarlar programlı geri ödeme veya yıllık gelir sigortası ile ödeme yapılacak. Bunun dışında sistemden ilk kez konut alınırsa, evlilik, (bir seferlik), ağır hastalık, işsizlik hali (bir sefere mahsus, fesih sebebi önemli değil) durumlarında TES’te bulunan tutarın yüzde 10’unu kadar para alınabilecek. İki sebep aynı anda gerçekleşirse ödeme tutarı yüzde 20’ye çıkabilecek.
Prim ödemesi nasıl olacak?
Tamamlayıcı emeklilik sistemine işveren devlet ve çalışan prim ödeyecek. İşveren her ay çalıştırdığı her işçi için yüzde 3 prim ödeyecek. Devlet katkısı asgari ücretin yüzde 1’i oranında olacak. Çalışan katkısı ise asgari ücret üzerinden yüzde 0.5, asgari ücretin üstü ila asgari ücretin 2.5 katı arası için yüzde 1.5, asgari ücretin 2.5 katı ve üzeri için ise yüzde 2.5 oranında olacak. Bu şekilde ödenecek primlere ilave olarak devlet asgari ücretli bir çalışan için çalışan katkı payını aşmayacak şekilde damga vergisi indirimi sağlayacak. Bunun yanında çalışan katkı payını artıran kişiler için gelir vergisi muafiyeti sağlanacak. Bu sayede sistemde daha çok tasarruf yapan kişiye devlet desteği de daha yüksek oranda sağlanmış olacak.
İşten çıkartılmada ne olacak?
Tamamlayıcı emeklilik sisteminde yer alan çalışan çalıştığı iş yerinden bir yıldan önce ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık nedeniyle işten çıkartılırsa bu iş yerindeki işvereni tarafından ödenen primleri ve bu döneme ait devlet katkısını alamayacak. Aynı şekilde bir yıldan önce istifa ederek iş yerinden ayrılan işçi de bu tutarları alamayacak. Ancak bir yıldan sonra ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık nedeniyle işten çıkartılan işçi işveren ve devlet payının yüzde 50’sini alabilecek. Bir yıldan sonra istifa ederek işten ayrılan işçi için ise hiçbir kayıp olmayacak. İşçi her durumda kendi ödediği primlerden kayıp yaşamayacak.
