1982 yılının Şubat ayında, dönemin Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad’a bağlı ordu birlikleri, Müslüman Kardeşler’in öncülüğündeki muhalif ayaklanmayı bastırmak amacıyla Hama’ya geniş çaplı bir saldırı düzenledi. Tanklar ve ağır silahlarla gerçekleştirilen operasyon haftalarca sürdü.
Resmi rakamlara göre ölü sayısı belirsizliğini korurken, insan hakları örgütleri ve görgü tanıkları, en az 20 bin ila 40 bin kişinin öldüğünü, binlerce kişinin kaybolduğunu ve şehrin büyük bir bölümünün yerle bir edildiğini bildiriyor. Hama Katliamı, modern tarihin en kanlı olaylarından biri olarak hafızalara kazındı.
Hama Katliamı, sadece Suriye tarihi açısından değil, insan hakları ihlalleri ve devlet terörü bağlamında da dünya tarihinin en karanlık olaylarından biri olarak hatırlanmaya devam ediyor.
Hama, Suriye'de İslami hareketin en güçlü olduğu şehirlerden biriydi. Anayasada geçen "Devlet Başkanının dini İslam'dır" maddesinin değiştirilmesi için yapılan halk oylamasına katılmayan Hama halkı ve güçlü İslami muhalefet, Baas rejimini korkutuyordu.
Müslüman Kardeşler cihad ilan etti
Bu durumu hazmedemeyen Hafız Esad, çeşitli komplolara girişti. Katliamdan çok önceleri sindirme şartlarının oluşması için halka zulüm etmeye başladı. Halkın can, mal, namus ve mukaddesatlarına yöneldi.
Hafız Esad'ın emriyle kardeşi Rıfat Esad komutasındaki Suriye ordusu, Hama kentini muhasara altına alıp, bombalamaya başladı. Kentin elektrik, su ve telefonları kesildi. Bölgeye gazetecilerin girmesi engellendi. Müslüman Kardeşler, cami minarelerinden cihad ilan edip Hama'yı korumaya çalıştı. Hama'ya giremeyen Suriye ordusu uçaklarla ve kimyasal silahlarla şehri bombalamaya devam etti.
Rejim güçlerinin havadan ve karadan düzenlediği saldırılar ve bombalamalarda el-Asida, es-Sehhane, el-Kilayniyye, ez Zenbak, el-Hayriyya ve el Başuriyye gibi semtler yoğun olarak hedef alınırken Hama, yerle bir edildi.
Kırk bin insanın can verdiği katliamda en az 17 bin sivilden bir daha haber alınamadı
Uluslararası Af Örgütü'ne göre piyadelerin ve tankların dar sokaklara rahatça girebilmesi için önce eski şehir merkezi havadan bombalandı, binalar tanklar tarafından yıkıldı. Eski şehir neredeyse tamamen yok edildi. Suriye rejimi yıkılmış binaların içinde saklanan insanları öldürmek veya ortaya çıkarmak için zehirli gaz kullandı.
Hama'yı yerle bir ettikten sonra kente giren Suriye ordusu, sağ kalan masum halkı askeri kamplara, stadyumlara topladı; günlerce aç bırakıp işkencelerden geçirdi. Her yeri ceset kokuları kapladı. Nüfus cüzdanında Hama yazılan insanlar ülkenin neresinde yaşıyorsa yaşasın tutuklandı. Kadınlara tecavüz edildi. Çocuklar açlık ve korkudan öldü. İnsanlar günlerce yaralı ve cesetlerle beraber yaşadı. Suriye'nin farklı şehirlerinden 800 bin insan da ülkelerini terk etmek zorunda kaldı.
Kırk bin insanın can verdiği, en az 17 bin sivilden haber alınamayan katliamda 88 cami ve çok sayıda tarihi eser de tahrip edildi.
Uluslararası tepkiler ve sonuçlar
Hama’daki olaylar dünya genelinde büyük yankı uyandırsa da uluslararası toplumdan kayda değer bir müdahale gelmedi. Katliam sonrası Hafız Esad rejimi, muhalefeti sindirmeye yönelik baskıcı politikalarını artırarak sürdürdü. Olayın ardından Suriye’de uzun yıllar süren sessizlik dönemi başladı.
Bugün Hama: Umut var
Bugün Hama, geçmişte yaşanan acıları unutmayan bir şehir olarak varlığını sürdürüyor. 2011’de Suriye’de başlayan iç savaşla birlikte Hama tekrar şiddet olaylarına sahne oldu.
Ancak 2024 yılının sonlarında Heyet Tahrir El Şam öncülüğündeki muhaliflerin başlattığı harekat sonucu Baas Partisinin 61 yıllık kanlı iktidarı ve 53 yıllık Esad rejimi devrildi ve bu gelişme halk nezdinde yeni bir umut ışığı oldu.
Katliamın 43'üncü yılına Esad'sız giren halk, ilk kez anma programları düzenledi.
Hama kentindeki ünlü Asi Meydanı'nda dün öğleden sonra binlerce kişi, Hafız Esad rejiminin 1982'de gerçekleştirdiği ve 40 binden fazla insanın hayatına mal olan katliamın 43. yıl dönümünü anmak için bir araya geldi.
Anma programlarına katılan halk, “yıllarca süren adaletsizlikten sonra ailesinin ve Suriye'nin haklarının geri dönmesinden duyduğu tarifsiz sevinci” dile getirdi ve “katliamları gerçekleştiren” Esad ailesinin hesap vermesini talep etti. (İLKHA)
