Mide-barsak ülseri tanısında en önemli adım ayrıntılı şikâyet öyküsü almaktır. Bir önceki makalede belirttiğim şikâyet ayrıntıları iyice dinlenmelidir. Şikâyetler ülser hastalığını çağrıştırdığında tam tanı için radyolojik olarak geçmişte sık kullanılan baryumlu grafilere başvurulabilir. Yeni teknolojik cihazlar bu yönteme başvuru sıklığını azaltmıştır.
Ülser tanısında en değerli araç Endoskopidir. Bu işlem endoskop adı verilen parmak kalınlığında bükülebilir bir aletin ağızdan yutturularak yemek borusu, mide ve on iki parmak barsağının görüntülenmesi esasına dayanır. Halk arasında ‘hortum-boru’ gibi ifadeler bulabilen bu işlem sizlere anlatıldığı kadar kötü, zararlı bir yöntem değil; aksine bazı durumlarda hayat kurtarıcı bir uygulamadır. Hekim-hasta uyumu karşılıklı olduğunda genellikle bir dakikayı aşmayan inceleme süresi bazı durumlarda uzayabilir. Hastaların işlem sırasında nefeslerini tutmaları gerekmez. Yutma güçlüğü, karın üst kadran ağrısı, kanama gibi yakınmalarda yemek borusu, mide ya da onikiparmak barsağından kaynaklanan bir hastalık olup olmadığını saptamada çok değerlidir. Teşhis amacı dışında bazı durumlarda tedavi için de endoskopi yapılabilir (örneğin; polip denen et benlerinin çıkarılması, yemek borusu ya da mide çıkışındaki darlıkları genişletmek, yemek borusu, mide ve onikiparmak barsağındaki kanamaları durdurmak). Merkezimizde her ay yüzlerce hastaya güvenle uygulanan bu yöntem genellikle hasta uyanıkken yapılırken, aşırı duyarlı hastalarda ilaçla uyutarak da uygulanabilmektedir. Aşağıdaki resimde bir mide ülserinin endoskopik görünümü mevcuttur. İnceleme sırasında mide ülseri görülen olgulardan mide kanseri olasılığını ekarte etmek için küçük doku örnekleri alınmaktadır. Bu işlemin de hiçbir sakıncası yoktur.
Ülser hastalığı olan kişileri bekleyen problemler arasında ülser kanaması, ülser delinmesi, ülsere bağlı tıkanma yer alabilmektedir. Mide-barsak ülseri kanamaları konusunu ayrı bir makale başlığı altında gelecekte işleyeceğimi bildirmeliyim. Mide veya onikiparmak barsağının derin ülserlerinde delinme söz konusu olabilmektedir. Zamanında cerrahi müdahaleyle sorun giderilmez veya özel tıbbi tedaviyle kapanması sağlanmazsa hastanın ölümüne yola çan tehlikeli bir durum ortaya çıkabilir. Bu hastalarda ilk şikâyet karnın üst kısmında şimşek çakar gibi aniden başlayan ve bütün karna yayılan çok şiddetli ağrıdır. Soğuk ter, nabızda hızlanma, solukluk, kabızlık, bazen bulantı-kusma vardır. Çok nadir görülür. Muayenede bütün karında tahta gibi bir sertlik vardır. Ülserin gidişi esnasında belirtilerdeki şiddetlenme ve değişmeyle tıbbi tedaviye direnç hallerinde bu tür delinmeyi düşünmek gerekir. Diğer bir komplikasyon olan mide çıkışı tıkanıklığı genellikle onikiparmak barsağı ülserlerinde rastlanılan bir durumdur. Nadiren mide çıkış yolu ülserlerinde de gelişebilir. Bu hastalarda şiddetli bulantı ve kusmalar olur. Endoksopik veya cerrahi yöntemler tıkanıklığı açmada yararlı yaklaşımlardır. Önümüzdeki yazıda ülser tedavisini ayrıntıları ile sunmaya çalışacağım.