Endoskop veya diğer adıyla Gastroskop parmak kalınlığında, bükülebilir, ucunda görüntü almayı sağlayan kamerası olan hortum şeklinde bir alettir. Endoskopun ağızdan yutturularak yemek borusu, mide ve on iki parmak barsağının görüntülenmesi işlemine Endoskopi denmektedir.
Endoskopi yutma güçlüğü, karın üst bölgesi ağrısı, mide kanaması gibi yakınmalarda yemek borusu, mide ya da on iki parmak barsağından kaynaklanan bir hastalık olup olmadığını saptamak için yapılır. Endoskopi ile peptik ülser, gastrit, mide fıtığı, mide veya yemek borusunda yabancı cisim, tümör, polip, darlıklar, kanama alanları, varisler tanınabilir. İşlemi yapan doktor gerekli gördüğünde problemli organlardan patolojik inceleme için küçük doku örnekleri (biyopsi) alabilir. Biyopsi tabiri halk arasında oldukça kaygı duyulan, parça almak, kesmek, zarar vermek şeklinde algılanan bir olumsuzluğu ifade etmektedir. Dahası kitlesel oluşumdan alınan biyopsinin kanseri yaydığı gibi oldukça yanlış düşünceler yaygındır. Biyopsi örneği almak oldukça güvenli, ağrısız, sorunsuz bir uygulamadır ve oldukça gereklidir. Belli durumlarda kesin tanı için uygulanması gereken tek yöntemdir. İşlemin güvenliği ve doğru tanı açısından uyarmam gereken en önemli nokta, Endoskopinin Gastroenteroloji Uzmanları tarafından yapılması zorunluluğudur. Kısa süreli endoskopi eğitimine verilen sertifikalarla yapılan işlemler beraberinde pek çok sorunu getirmektedir. Bunu klinik pratiğimde sıklıkla görmekteyim.
‘Teşhis’ amacı dışında bazı durumlarda ‘tedavi amaçlı’ endoskopi yapılabilir. Sözü edilen inceleme alanlarında saptanan polip denilen et benlerinin çıkarılması (polipektomi), yemek borusu ya da mide çıkışındaki darlıkları genişletmek (balon uygulama), yemek borusu, mide ve on iki parmak barsağındaki yabancı cisimleri çıkarmak, kanamaları durdurmak amaçlı enjeksiyon veya termal tedavi uygulamaları bunlardan bazılarıdır.
İşlem öncesi endoskopiyi kabul ettiğinize dair ‘hasta bilgilendirme formu’nu iyice okuduktan sonra imzalamanız gerekmektedir. Endoskopi işleminin yapılabilmesi için midenin boş olması gereklidir. Bunun için işlemden önceki 8 saat içinde hiçbir şey yememiş ve içmemiş olmanız gerekir. Aksi takdirde net görüntü alınamayacağı gibi, işlem sırasında olabilen öğürmelere bağlı olarak mide içeriği akciğerinize kaçabilir. İşlemden önce önemli bir hastalığınız ya da ilaç alerjiniz varsa mutlaka doktorunuza söylemelisiniz. Kullandığınız ilaçlar varsa bildirmelisiniz. Kalp kapak ameliyatı geçmişi bildirilmeli ve bu durumda işlem öncesi antibiyotik uygulanmalıdır.
Endoskopi işlemi boğazınızı uyuşturacak bir sprey sıkıldıktan sonra sol yanınıza yatar pozisyonda cihaz size yutturularak yapılır. Endoskopun yutturulması nefes almanızı engellemez. ‘Boğulma hissi’ genellikle panik atağı olanlarda karşılaştığımız ve basit diyalogla çözebildiğimiz bir sorundur. İşlem sırasında midenin görüntülenmesi için verilen hava hafif şişkinlik ve geğirtiye neden olabilir. Aksi söylenmediyse işlemden bir saat sonra yemek yenebilir, ilaçlar alınabilir. Endoskopi işlemi çok kısa sürdüğünden dünya genelinde genellikle ‘anestezi uygulanmadan’ yapılmaktadır. Kısmi uyutulmayı özellikle isteyenlere damardan düşük doz midazolam uygulanmaktadır. Bu ilacın yapıldığı hastalarda bir gün süresince uyuşukluk hali olmaktadır. Hastalar bu durumda önemli kararlara imza atmamalı, dikkat gerektiren (özellikle araç sürme) eylemlerden uzak durmalıdırlar. Hastadan sorumlu olacak bir kişinin refakatinde eve geri dönülmesi çok önemlidir.
İşlem güvenliği konusunda öncelikle bilinmesi gereken şey endoskopinin çok güvenli bir yöntem olduğudur. İşlemin nadiren de olsa istenmeyen etkileri (komplikasyon) vardır. Biyopsi alınan yerden ya da çıkarılan polip yerinden kanama olabilir. İleri evre kalp ya da akciğer hastalarının durumları kötüleşebilir. Yemek borusu darlığı olanlarda ya da polip çıkarılan hastalarda çok nadiren cerrahi girişimi gerektirebilecek, işleme bağlı organ yırtılmaları gelişebilir (merkezimizde karşılaşmadık).
İnsan sağlığına tanısal ve tedavi edici oldukça değerli katkıları olan bu işleme önyargılı bakılmamalı, doktorun önerisine yardımcı olunmalıdır. Bu sayede hedeflenen tedavi yönetilmekte ve çok daha doğru bir hizmet almanız sağlanmaktadır.