Mehmet Salih SEYHAN Yazar Nilüfer Zontul AKTAŞ ile Söyleşi
Kendinizi tanıtır mısınız?
İsmim Nilüfer Zontul Aktaş 1971 Malatya Darende doğumluyum. Selçuk Üniversitesi biyoloji öğretmenliği mezunuyum. Sınıf öğretmeni olarak görev yapıyorum. Evliyim 4 evladımın annesiyim. 15’i çocuklara yönelik 7 yetişkinlere yönelik kitabım var. Üçü şiir kitabıdır. Özellikle Ninem Korkut kitaplarım gençlere yöneliktir. Milat gazetesinde haftalık köşe yazılarım yayımlanmaktadır Temmuz, Şiar, Somuncu Baba, Şehir Defteri gibi dergilerde şiir ve yazılarım yayımlanmaktadır
Sizi çocuklar için yazmaya yönelten nedir?
Onların hayal dünyası ile özdeşleşmek, onlara hitap etmek hep hoşuma gitmiştir. 30 yıldır sınıf öğretmenliği yapıyorum. Günümün yarısının çocuklarla geçiyor olması da beni onlardan bir parça kıldı. Onların kendilerine hitap eden kitapları okurken ne kadar keyif aldıklarına şahidim. İçimde bir çocuk var, onun yaşaması yazmakla ilgili. Çocukların dünyası büyülü. Yazarken kendimi onların yerine koyuyorum. O dünyayı hiç terk etmek istemiyorum. İnsan ruhunu temize çekiyor. Onların kitaplarla ve çocuklarla arası iyi yazarlara ihtiyacı var.
Çocuklar için yazmanın yetişkinler için yazmaktan daha zor olduğuna inanıyor musunuz?
Evet inanıyorum, fakat çocukların dünyasında iseniz; bu işi biraz daha kolaylaştırıyor. Yazılan kitaplarda; kelimeler cümleler özenle seçilmeli. Yaş ve seviye göz önünde bulundurmalı. Eser; kitap sevgisini kazandıracak nitelikte güzel ve özgün olmalı. Yazılanlar ise, hayata hazırlarken, çocuğun dünyasında yer bulmalı.
Çocuklara hitap eden metinlerin biz de olmazsa olmazınız nedir, sizce yazma süreciniz de bu ölçtünüz değişebilir mi?
Direkt olmazsa olmazımız diyemem, fakat kültürel değerleri önemsiyorum. Yazılan kitap ister espritüel dilde olsun ister bilgi, günlük yaşam içerikli olsun kültürel motiflerden beslenmeli. Bu ölçütüm değişmez. Üslup ve yazı biçimi duruma göre değişebiliyor. Fabl öykülerde manzum yazıya, güncel yaşamı kapsayan hikâyelerde de espritüelliğe yer veririm. Çocuklar nükteli yazıları kitapları çok seviyorlar.
Çocuk edebiyatının ülkemizde ve dünyadaki gelişimini takip ediyor musunuz, diğer yazarları okur musunuz, gidişat nasıl?
Ülkemizde son yıllarda çocuk edebiyatına ağırlık verilmeye başlandı. Dünya üzerindeki çocuk yayınlarını kaliteli buluyorum, kurgu baskı resimleme.
Bizim bu hususlarda biraz daha eksiğimiz var. Özellikle baskı. Biraz maddi kaygılar ön plana çıkabiliyor. Okuduğum, içeriğini iyi bulduğum çokça yazarımız var. Özkan Öze, Ayşe Sevim, Yusuf Asal, Bestami Yazgan, Mustafa Ruhi Şirin, Gökhan Akçiçek, Yusuf Dursun, Nehir Aydın Gökduman, Esra Bahadır Cesar, Mustafa Özçelik, Behçet Gülenay, Abdullah Harmancı. Bu liste daha uzar gider. Okumak tercih meselesi olduğu için artık istediğiniz yazara ve esere kolayca ulaşıyorsunuz. Bilmediğiniz bir kitaba talip olup, yanılgı yaşadı iseniz, bu da ayrı bir tecrübe oluyor. Önerilmeyen, üzerinde olumlu yorum yapılmayan kitaplarda tutunamayıp çekiliyorlar ortamdan zaten. Okur aynı hatayı tekrar etmiyor.
Yazarken edebi kurgu ve dile mi yoksa öğreticiliği mi ağırlık veriyorsunuz sanat mı eğitim mi?
Hepsini önemsediğimi söyleyebilirim. Kurgu ve dil özellikle çok önemli. Eğitimi de sanat içinde vermekten yanayım. Direkt mesaj içerikli kitapların özümsenmesi zor olabiliyor çocuk dünyasında. Eğitim şiirin zarif kanatlarında, hikâyenin betimleme gücüyle, resimlenmesiyle, masallar; bilmeceleri ve tekerlemeleriyle verilmelidir. Sanat giydirilerek verilmeli eğitim. Biraz düşünce, biraz eğlence çocuklara iyi gelir.
Çocuk edebiyatı hakkında genel kabul görmüş ama katılmadınız klişeler var mı, rahat olabilirsiniz biz bizeyiz Kitapları, klişe kurgulardan kurtarmamız gerektiğine inanıyorum. Kitaplarımız basmakalıp cümlelerden uzak olmalı ve çocukların özgürlük alanını kısıtlamamalı. Hayal dünyalarına güç vermeli. Bunu başarabilirsek çocukların özgür ruhlarına da güzel bir şekilde hitap etmiş olabiliriz. Özellikle çocukların aradığı kelimeler var. ‘’Şöyle yazarsam çocuklar daha iyi okur’’ kaygısını benzer kurgularda tekrara düşerek aramamalıyız. Fantastik, gizem, sır vesaire gibi heyecan kelimelerini çağrıştıracak isimleri onları etkilemek amaçlı kullanıp kitabın içinin boş olması mesela. Bu da beni rahatsız ediyor. Çocukça ve kendimce yazmayı seviyorum sınır koymadan. Yazmanın önemli olduğunu kadar, yazarın kendini güncellemesi, gözlem yapması ve okumasını da gerekli buluyorum. Bir çocuk ruhuna vakıf olarak yazmanın önemine vurgu yapalım.
Çocuk kitapları yayıncılığında sizce en büyük eksiğimiz nedir, bilgisayarda açtığınız boş dosyadan kitabınız okur’un eline ulaşana kadar hangi basamak sizi en çok zorlar?
Çocuk kitaplarında en büyük eksik maddi kaygı sebebiyle yayınevlerinin kâğıt, resimleme yönünde biraz ucuza kaçmalarıdır. Albenili kitapların fiyatlarının yüksek oluşu bunu tetikliyor. Yabancı yayınlarda bu kaygıyı pek görmüyoruz. Çocuk kitapları yazımı sadece yazar ve yayınevi arasında olmamalıdır. Güçlü bir ekiple yola çıkılmalıdır. İnceleme kurulu, resimlere dikkat edilmesi, resimleyenin çocuk ruhuyla hemhalliği, sözcük ve cümlelerin yapısı, pedagog gözüyle bakış gibi. Konu akışkan ve düzeye uygun olsa dahi bu unsurlar göz önünde olmalıdır. Çocuk kitapları güncelleniyor, bu iyi bir gidişat. Bu alana yoğun bir emek vermek lazım. Tüm kaygıları kenara bırakıp ebeveynin ve öğretmenlerin istifade edeceği ve arzu ettikleri tüm konularda kitaplar bulabilmeleri çok önemli. Örneğin dişlerini fırçalamaktan kaçınan bir çocuğa, bunu sözlü olarak ifade yerine kitaplardaki kurgularla kavratmak hem eğlenceli hem eğiticidir.
Yazdıklarınızla çocuklara erişebilmenin bir ön şartı var mıdır, çocuk sevmek çocuk sahibi olmak, çocuklarla iyi anlaşmak gibi
Çocuklara erişmenin en etkili yolu hayal gücünüzü onların ki ile özdeş tutabilmeniz. Çocuk ruhunda kabul görmek için bu şart. Öte yandan çocukları sevmeyen onlarla ilişkisi kuvvetli olmayan insanların çocuk eserleri oluşturmaları da zor olur, diye düşünüyorum. Çünkü çocuklarla olmak güçlü bir sevgiyi heyecanı gerektirir. Onlarla bir araya geldikçe ilham da çoğalıyor çünkü.
Çocuk kitaplarında ne görürseniz sizi rahatsız eder, çocuk hayatında gerçeklerinden olan olumsuzluklarla kitabınızın içeriği arasındaki dengeyi nasıl belirlersiniz?
Çocuk kitaplarında özellikle argo kelimelerin kullanılması, üstü örtülü müstehcenlik, ahlaki değerlerden uzak cümleler beni rahatsız eder. Bunlarla beraber çocuğun iç dünyasında oluşturulacak korkular, endişe, kaygı kitap adı altında çocuklara yansımasını istemediğin bir durumdur. Anlatılmak istenen olumsuz bir durum var ise de teşhir etmeden değerleri hiçe saymadan uygun cümlelerle ifade edilmelidir.
Okuyan çocuğun daha iyi bir insan olacağına dair elimizdeki dayanak nedir?
Hepimiz ‘’oku’’ emrinin muhatabı, hayat amacı bu minvalde olanlarız. Bu sadece kitap okumak da değil. İnsanı, doğayı, kâinatı okumak güçlü bir gözlem sahibi olmaktır. Bunların hepsi bir bütündür. İnsan okudukça farkında olacaktır Çocukta fark etmek iyiliğe ve çabaya yol verecektir fakat okuyan her çocuk hep iyi kalacak anlamına da gelmiyor. Çevreleyen unsurlarda çok önemli
Ebeveyn ve öğretmenlerin çocuk okumalarına katkısı gerekli veya yeterli mi, çocuk bu konuda yönlendirilmeli mi. Nasıl yönlendirilmeli. Kitap nasıl seçilmeli ve okunmalı?
Bunun için sadece kitap okutmak yeterli değildir. Doğru okumalar yapmak gerekir. Sokakta aç bir kediye bir kap süt koyan çocuğun merhamet okuması önce ebeveynlerinden geçer. Erdemli insanların oluşumu kitap destekli, sanat destekli, hayatın içinde kuşanılmış, verilen rollerle mümkündür. Bu çok önemlidir okuduğu kitaplar hayatla uyuşmalıdır. Birkaç yönden zihne, kalbe dokunuş yapmak çocukların ahlaki, zihni gelişimine katkı sağlayacak sağlıklı bir kişilik oluşumu gözlemlenecektir. Seçtiği kitaplar da aileden ve aldığı eğitimle paralel devam edecektir.
Dışardan etkilenme, bilhassa bu doygunluğu sağlayamayan ailelerin çocuklarında görüldüğü gibi okuma alışkanlığını veremeyen ailelerin hep kendi kitap seçimlerini dayatmaları sonucunda da kitaplardan uzaklaşma söz konusu olmaktadır. Özellikle kitap okuma alışkanlığı kazandırılırken, birlikte kitap seçimi yapılırken, kitabın bazı yerlerinde aktif ortak olunmalı, kitapla alakalı heyecan oluşturmalıdır.
Okurlarınızla buluşuyorsunuzdur. Hangi çocuk sizi heyecanlandırır çocuklardan beklentiniz nedir?
Evet çokça buluşmalar yapıyorum. Öyle güzel çocuklarla karşılaşıyorum ki onlardaki heyecan zaten yazma tutkumu artırıyor. Kitaplarımdan sordukları ilginç sorular, benim bile aklıma gelmeyen çıkarımlar, beni ziyadesi ile mutlu ediyor. Her çocuk bambaşka bir cevher. Tabi ki bunların çıkmasında kitaplara bakış açıları önemli bir araç. İyi okuyan çocuklar bunu yapabiliyor. Çocuklardan beklentim çokça okumaları, çocukluk heyecanlarını kaybetmemeleri. Onların gözlerindeki ışığın devamlı olması için bolca oyun oynayabilmeleri önemli. Gruplu arkadaşlarla farklı ortamlarda analiz, çözüm bulma becerisi, ortamı güzelleştirme ve üretken olma çabalarını daima görmeyi çok isterim.
Modern pedagoji ile aranız nasıl, geleneksel yöntemlerle modern pedagoji arasında nerede duruyorsunuz. Yazdıklarınız da hangisinin ağırlığı daha fazladır?
Modern ve geleneksel diye ayrım yapmadan etkili olacağını düşündüğüm alanlarda her ikisini de kullanarak yazıyorum. Geleneksel motifler eskiye özlem, kalbimde ağır basmış olsa da günümüz eğitim anlayışı ile güncellenmek gerek. Yeri gelince harmanlanmak gerek.
‘’ Kendi çağınıza göre değil, çocukların yaşadığı çağa göre yetiştirin’’ diyen Hz. Ali’nin sözü yol göstericidir
Bugünün yazarları kalıcı eserler bırakabilecek mi sizce. Çağdaşlarından kim 100 yıl, çok olduysa 50 diyelim, sonra da okunur?
Bunu hesaplamak çok kolay değil. Aslında buna zaman karar verecek. Ön sezgilerimiz ne kadar güçlü olursa olsun haz ve hız çağında sürekli bir değişim yaşıyoruz. O yüzden isim vermek yerine aşkla yazan, gönüllere giren yazarlar gelecek yüzyıllara damgasını vuracaktır diyebiliriz. Yunus Emre gibi…
Yetişkin bir yazarın bugünkü çocuğun diline düşüncesine sahip olması mümkün müdür, gerekli midir? Farklı kuşakların bağını koruyabilmek için dünyalar arası bir köprüye mi yoksa tek dünyalar açmaya mı ihtiyaç var?
Bizim zaman zaman onların diline yakın olmamız onlarla aramızda köprü olur. Lakin bu hep olacak diye bir şey yok. Onlar da büyüklerinin diline yakın olup kendi ruh dünyalarını kelime hazinelerini geliştirebilirler. Çocukluğumda öğretmenim bana ağır kitaplar verirdi ve benim gelişmeme katkı sunacağını söylerdi. Köprülerin kurulması önemlidir. Karşılıklı gidişli gelişli işlek olmalıdır bu yol, etkileşim içinde olmayı sağlar. Bu işlevli köprüler gönül dünyalarının bir olmasında etkili olacaktır.
Günün şartları ve çocuk edebiyatının ticarileşmesi sizi korkutuyor mu. Okumak bir lüks yazarlar marka, okurlar müşteri olmaya doğru mu gidiyor. Giderse ne olur?
Ticarileşme çok acınası bir durum elbet, ürkütücü. Madde ve mana ilişkisinde madde ağır basarsa mana iklimi dediğimiz okumaların anlam bulmasına ket vuracaktır. Okumak istediği kitabı sırf fiyatından dolayı alamayan çocuk için bu bir yıkımdır. Bu alanda bilhassa gerekli tedbirler alınmalıdır. Kütüphaneler zenginleştirilmelidir. Okul kütüphaneleri sık sık güncellenmelidir. Okumak hiçbir çocuk için lüks olmamalıdır Toplumsal olarak yeme, içme, barınma gibi temel ihtiyaçlarımız içinde yer almalıdır. Bedeni doyan insanların ruhu aç kalmışsa, yoksulluğun ötesi, yoksunluğu yaşayan bir toplum olmaya mecbur kalırız. Bu mecra çok önemlidir. Marka, müşteri, ticari kaygılar kitaptan uzaklaşmaya sebep olacaksa, öze hitaptan çok göze hitap eder duruma gelecekse -kaybedenler olmak- kaçınılmazdır diyebilirim.
Sosyal medyada binlerce kitap değerlendirme hesabı var. Bunlar sizce okurları doğru yönlendiriyor mu, işe yarıyor mu? Kitap incelemeleri değerlendirmeleri eleştirileri noktasında neredeyiz. Takip ettiğiniz çocuk kitaplarını değerlendiren bir mecra var mı?
Hepsinin doğru değerlendirme yapıyor olması mümkün değildir. Biliyorsunuz sosyal medya algı yönetiminde büyük bir yere sahip artık. Ücret karşılığı bunları yaptırmak da zor değil. Önemli olan kitapseverlerin ruhunda bulduğumuz yankıdır. Bir araya geldiğimiz toplulukların kitap kritiği, yakaladığı anlamlar ve dönüşler çok önemlidir. Şu an sosyal medyası olmayan hemen hemen hiç kimse kalmadığı için, bu alanlarda paylaşım yapmak daha kolay geliyor. Temennimiz özellikle çocuk kitaplarının tanıtıldığı alanların okurlara kolayca ulaşması ve etkili sunumlar yapılması.
Sizi aktif bir şekilde çocuklarla ve gençlerle buluşmaya bir tane sebepler nelerdir?
Kitap yazmak kadar onlarla sözleşmeyi de seviyorum çünkü yüz yüze buluşmalar karşılıklı sevgi akışını sağlıyor gençler bilhassa anlaşılmayı istiyor onların dünyasında onlarla olduğumuz zaman geleceğe daha umutlu bakarız.
Son olarak bir öğretmen yazar olarak bizlere hangi tavsiyelerde bulunursunuz?
Teknolojinin ağır bastığı şu çağda elbette o alanlarda gelişmek, geliştirmek çok önemlidir, kitaplara dokunmayı okumayı ve bu alışkanlığı kazandırmayı ihmal etmemeliyiz. Gün de en az 40 dakika kitap okuyalım diyorum.
Vakit ayırdığınız için teşekkür eder, çalışmalarınızda başarılar dilerim.
Ben teşekkür eder, yayın hayatınızda başarılar dilerim.